Een andere manier waarop religie tegenwoordig in de sociale wetenschappen wordt gedefinieerd, is de analytische, die religie karakteriseert door de verschillende manieren waarop zij zich manifesteert. Vanuit dit oogpunt meent men dat er een aanzienlijke overeenkomst bestaat tussen alle religies wat betreft de vormen waarmee de religieuze mens zijn religiositeit uitdrukt, zodat het mogelijk wordt die aspecten vast te stellen, waar die religiositeit uit bestaat. Deze aspecten zijn:
a) Het delen van de geloofsovertuigingen die samen de doctrine van de groep vormen; b) Deelname aan kerkelijke plechtigheden en godsdiensthandelingen; c) Direct contact ervaren met de ultieme realiteit; d) Verwerving van religieuze gegevens, en e) Ervaring van veranderingen in of resultaten voor het dagelijkse leven als gevolg van de andere aspecten van religiositeit (Stark en Gluck 1985).
Vanuit dit standpunt bekeken komt de vraag of Scientology een religie is neer op de vraag of de Scientology Kerk als instelling van haar volgelingen verwacht dat zij religieus zijn, dat wil zeggen, dat zij religiositeit moeten uitdrukken op de verschillende manieren die als universeel worden beschouwd.
IV.I. AANVAARDING VAN EEN GEMEENSCHAPPELIJK STELSEL VAN LEERSTELLINGEN
Er wordt beweerd dat religieuze instellingen van hun volgelingen verwachten dat zij hun doctrinaire principes onderschrijven (Stark en Gluck 1985:256). In dit opzicht kan worden vastgesteld dat de Scientology Kerk een samenhangend en duidelijk gestructureerd geheel verkondigt, zodat haar volgelingen de gehele doctrine kunnen aannemen. De praktijk van de Scientology Kerk bestaat in feite uit gelijke delen auditing en training in haar principes. De kerk zegt dat auditing het mogelijk maakt om in te zien hoe iets gebeurt, terwijl training duidelijk maakt waarom.
Het materiaal dat in de trainingssessies wordt gebruikt, bestaat uit boeken, publicaties, films en opgenomen lezingen van de grondlegger van de kerk, die in een vooraf vastgelegde volgorde worden bestudeerd. De status van dit materiaal komt overeen met die van de geschriften van de traditionele religies; het materiaal wordt niet geïnterpreteerd of uitgelegd. Integendeel, er wordt nauwlettend op toegezien dat de volgeling het woord van de grondlegger in zijn “zuivere vorm” te horen krijgt. Scientologen geloven dat de heer Hubbard een exacte en werkbare route heeft ontdekt die leidt naar spirituele bevrijding: als na het volgen van een van de procedures van de grondlegger van Scientology de verwachte resultaten uitblijven, wordt dat geweten aan een slecht begrip of een verkeerde toepassing. De mogelijkheid dat de oorspronkelijke versie van het woord van de heer Hubbard fouten bevat, wordt niet in overweging genomen.
Wie training leidt in Scientology wordt “supervisor” genoemd en erkend als deskundige op het gebied van de studietechnologie en bekwaam om de hindernissen waarvoor de leerlingen zich geplaatst kunnen zien, te ontdekken en te verhelpen. De supervisor heeft ook als taak ervoor te zorgen dat de leer correct wordt doorgegeven en dat er geen verschillende versies of afwijkende interpretaties ontstaan. De supervisor geeft geen lezingen en geeft de leerlingen geen eigen versie van het onderwerp. Het is de supervisor ten strengste verboden welke verbale interpretatie dan ook aan de leerlingen te geven om de originele leer van alle veranderingen te vrijwaren.
IV.II. DEELNAME AAN KERKELIJKE PLECHTIGHEDEN
EN RELIGIEUZE HANDELINGEN
Religies lijken ook van hun volgelingen te verwachten dat zij hun religieuze gevoel uitdrukken in de vorm van deelname aan kerkelijke plechtigheden en religieuze handelingen. In dit opzicht kan allereerst worden vastgesteld dat de Scientology Kerk dezelfde kerkelijke plechtigheden kent als andere religieuze instellingen, zoals zondagsdiensten, huwelijken, begrafenissen en doopplechtigheden voor pasgeborenen.
Dit zijn echter niet de enige plechtige gestructureerde activiteiten in Scientology. Auditing, de centrale praktijk van Scientology, is een rituele activiteit in de zin die een antropoloog aan die term toekent: een uiterst gestructureerde procedure die aan strenge regels beantwoordt en uiterst nauwkeurig wordt herhaald. Auditing wordt inderdaad uitgevoerd in een reeks nauwkeurig vastgelegde stappen die door de grondlegger van de religie zijn ontwikkeld en zonder variatie moeten worden uitgevoerd. Voor de Scientology Kerk vereist auditing een precieze weg, een exacte route om hogere bewustzijnsniveaus te bereiken. Auditing wordt gedefinieerd als een exacte activiteit, nauwkeurig gecodificeerd en uit te voeren volgens exacte voorschriften:
“Auditing gebruikt processen – een exacte reeks vragen of aanwijzingen die door een auditor worden gegeven om iemand dingen over zichzelf te helpen ontdekken en zijn situatie te helpen verbeteren. Er zijn vele auditingprocessen en elk proces vergroot het vermogen van de persoon om een deel van zijn bestaan onder ogen te zien en te beheersen. Wanneer het specifieke doel van een bepaald proces is bereikt, wordt het proces beëindigd en kan een volgend proces worden gedaan om een ander deel van het leven van die persoon te behandelen.
Er kan natuurlijk een onbegrensd aantal vragen worden gesteld, dat iemand al dan niet kan helpen. De prestatie van Dianetics en Scientology is dat L. Ron Hubbard precies die vragen en aanwijzingen heeft geïsoleerd, die onveranderlijk tot verbetering leiden.” (Wat is Scientology? 1992:156)
We kunnen dus vaststellen dat auditing een exact ritueel is en dat de herhaalde deelname hierin voor iemand een voorwaarde is om als scientoloog te worden beschouwd.
IV.III. DIRECT CONTACT ERVAREN MET DE ULTIEME REALITEIT
Er wordt gesteld dat de meeste traditionele religies van hun aanhangers verwachten dat ze op een bepaald moment een min of meer directe ervaring van de ultieme werkelijkheid zullen bereiken. Deze dimensie van religiositeit staat in verband met de substantieve definities van religie en daar zijn we nader op ingegaan bij de bespreking van de substantieve definities van religie. Wij hebben daarom vermeld dat ongewone of niet alledaagse religieuze ervaringen een centrale plaats hebben in Scientology. Zoals bij andere religies worden dergelijke ervaringen aangemoedigd in overeenstemming met, en geïnterpreteerd volgens, de doctrines van de religie en worden ook beschouwd als bewijs voor de juistheid van de kosmische visie van de groep.
Scientology presenteert zich als een geleidelijke, duidelijk afgebakende en zekere route ter verhoging van het bewustzijn, door mensen te begeleiden vanuit een toestand van spirituele blindheid naar het geluk van het spirituele bestaan. Ze belooft haar aanhangers dat zo’n verhoogd bewustzijn hen in staat zal stellen om zich uiteindelijk van hun eigen onsterfelijkheid bewust te worden, volledig vrij en alwetend te worden en een direct inzicht te verwerven in de betekenis van leven, dood en het universum.
Scientology presenteert zich als een geleidelijke, duidelijk afgebakende en zekere route ter verhoging van het bewustzijn, door mensen te begeleiden vanuit een toestand van spirituele blindheid naar het geluk van het spirituele bestaan.
Het verklaarde doel van Scientology is het bereiken van het volledige en algehele herstel van de aangeboren vermogens van het individu als een onsterfelijk spiritueel wezen. Deze vermogens maken iemand met volledige kennis oorzakelijk over materie, energie, ruimte, tijd, denken en het leven. Met het bereiken hiervan is iemand in staat om het oneindige direct te bevatten:
“Op het niveau van Opererende Thetan heeft men te maken met de onsterfelijkheid van de persoon zelf als spiritueel wezen. Men heeft te maken met de thetan zelf in verhouding tot de eeuwigheid; niet de eeuwigheid die achter hem ligt, maar de eeuwigheid die voor hem ligt.” (Wat is Scientology? 1992:222)
We kunnen daarom opmerken dat de Scientology Kerk van haar aanhangers verwacht dat zij door deelname aan haar praktijken en training in haar doctrine een geleidelijke verhoging van hun bewustzijn bereiken, die uiteindelijk resulteert in een directe ervaring van de ultieme werkelijkheid.
IV.IV. RELIGIEUZE KENNIS
De analytische definities van religie stellen dat religieuze instellingen van hun aanhangers verwachten dat zij toegang hebben tot een minimum aan informatie over de fundamentele postulaten van hun geloof, rites, geschriften en tradities. In verband met deze verwachting merken wij op dat de praktijk van Scientology bestaat uit gelijke delen auditing en training. De toewijding die van haar aanhangers wordt verwacht, houdt in dat zij kennis opdoen over haar belangrijkste doctrines. In dit verband verklaart de Kerk:
“Met behulp van auditing bereikt men vrijheid. Deze vrijheid moet worden vergroot door kennis over hoe men vrij kan blijven. In de axioma’s van Scientology ligt de anatomie van het reactieve verstand vervat, alsmede de discipline en kennis die nodig zijn om met de wetten van het leven om te gaan en ze te beheersen. De praktijk van Scientology bestaat dus uit gelijke delen auditing en training in de principes van Scientology, waaronder de technologie om ze toe te passen. Door de mechanismen te kennen waardoor spirituele vrijheid verloren kan gaan, geeft op zich al vrijheid waardoor je aan die invloed kunt ontkomen.
Auditing laat iemand zien hoe iets is gebeurd, training leert iemand waarom dat zo is.” (Wat is Scientology? 1992:164)
We kunnen daarom opmerken dat, zoals in de meeste religieuze tradities het geval is, de Scientology Kerk positief staat ten opzichte van het doorgeven van de leer. Het verwerven van religieuze kennis wordt door dezelfde leer verzekerd via symbolische beloning voor wie deze kennis begrijpt: wie kennis van haar principes verwerft, kan de wetten van het leven beheersen en vrij zijn van de gevaren die zijn spirituele vrijheid bedreigen.
IV.V. GEVOLGEN VOOR HET DAGELIJKSE LEVEN
We hebben erop gewezen dat de meeste religieuze instellingen verwachten dat hun religieuze overtuigingen, de deelname aan kerkelijke plechtigheden, religieuze ervaringen en de kennis van de voornaamste doctrines gevolgen zullen hebben in het dagelijkse leven van hun aanhangers. Zoals we hebben besproken in onze uiteenzetting bij de functionalistische definities van religie, stelt Scientology dat mensen zich door haar praktijk en training bevrijden van irrationele angsten en psychosomatische ziekten, kalmer, evenwichtiger en energieker worden, beter communiceren, hun relaties met anderen herstellen en nieuw leven inblazen, persoonlijke doelstellingen verwezenlijken, hun twijfels en remmingen afleggen, zelfvertrouwen krijgen, vreugde voelen en duidelijk inzien hoe geluk bereikt kan worden.
De Scientology Kerk verwacht van haar aanhangers ook dat ze anderen helpen om de omstandigheden te veranderen die ze wensen te verbeteren, en spoort ze aan om auditor te worden:
“De behoefte aan auditors is groot, aangezien het duidelijk is dat mensen slechts een voor een gered kunnen worden. Anders dan bij congregationalistische religies vindt deze verlossing in Scientology uiteindelijk plaats in de individuele relatie tussen auditor en preclear. Vele scientologen trainen om auditor te worden, en het staat iedereen die zijn medemens wil helpen vrij om dat ook te doen. Net zo belangrijk is echter dat men een grotere bekwaamheid kan verwerven over hoe het leven aan te pakken dan men ooit voor mogelijk had gehouden. Er bestaat geen waardevoller doel dan zijn medemens te helpen en geen betere manier om dat doel te bereiken dan door auditor te worden. Auditors passen wat zij geleerd hebben toe om anderen te helpen met hun auditing en om overal waar zij een verbetering nodig achten, deze te bewerkstelligen.
Dit is de missie van een getraind scientoloog en in zijn begrip, zijn compassie en zijn vaardigheid liggen de dromen van een betere wereld.” (Wat is Scientology? 1992:169)
We kunnen dus vaststellen dat de Scientology Kerk, zoals de meeste religieuze instellingen, verwacht dat het delen van haar overtuigingen, de deelname aan haar kerkelijke plechtigheden, de directe ervaring van de ultieme werkelijkheid en de kennis van haar voornaamste doctrines, gevolgen zullen hebben voor het dagelijkse leven van haar aanhangers. Deze gevolgen zijn onder meer een betere bekwaamheid om je eigen leven te regelen, meer vaardigheden en een betere houding ten opzichte van, en meer mogelijkheden om anderen te helpen.
Kortom, we kunnen vaststellen dat de Scientology Kerk verwacht dat haar aanhangers religieuze mensen zijn, in de zin die de analytische definities van religie aan deze term toekennen. In feite voorziet ze in een structuur om haar volgelingen in staat te stellen in haar voornaamste doctrines te delen, en verwacht dat wie deelneemt, een directe ervaring van de ultieme werkelijkheid bereikt, informatie vergaart over de principes van zijn geloof en gevolgen ondervindt in zijn dagelijkse leven. Daarom is de Scientology Kerk volgens de analytische definities van religie een religieuze instelling, aangezien haar verwachtingen met betrekking tot haar aanhangers overeenstemmen met wat dergelijke instellingen van religieuze mensen verwachten.
