Terwijl in het algemeen door heidense sekteleden een grotere vijandigheid wordt uitgelokt dan door degenen met wie geen spoor van gezamenlijk geloof wordt gedeeld of ooit gedeeld werd, en vooral die voormalige co-religieuzen die zijn weggelopen de grootste vernederingen ondergaan, heeft de hedendaagse samenleving ook een aanzienlijke en aanhoudende intolerantie tentoongespreid tegen enkele van de nieuwe religies die sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog zijn opgekomen. Terwijl sommige van deze bewegingen naar globale “gelijkenissen” gegroepeerd kunnen worden, zijn onder andere grote verschillen te onderscheiden. Sociologen hebben geprobeerd enige globale categorieën vast te stellen, niet zozeer op grond van gedeelde leerstellingen dan wel door de gelijkheid van doelen, veronderstellingen en vooruitzichten die de verschillende bewegingen omarmen. Ze hebben kortweg en globaal onderscheid gemaakt tussen bewegingen die beschreven worden als “wereld-bevestigend” en bewegingen die “wereld-verwerpend” zijn. Wereld-bevestigende bewegingen zijn de bewegingen die positief reageren op de bestaande seculiere cultuur en die hun aanhangers niet alleen spirituele zegeningen in het vooruitzicht stellen, maar ook materiële en psychische voordelen door vergrote emotionele zekerheid, therapie, verhoogde bekwaamheid en sociaal, en misschien ook wel economisch, succes. Wereld-verwerpende bewegingen proberen daarentegen hun leden voor zover mogelijk weg te trekken van elk soort betrokkenheid bij de bredere maatschappij en de seculiere cultuur, en bieden vooruitzichten van beloning in de teruggetrokken gemeenschap óf in een gelukkig leven, of gelukkige levens, na dit leven, of soms in beide. Deze brede categorieën doen natuurlijk geen recht aan de subtiliteiten van de theorieën of praktijken van elke beweging; ze maken echter een basisdichotomie van stromingen duidelijk onder de enkele honderden nieuwe religieuze groepen die in de tegenwoordige westerse samenlevingen aangetroffen worden.
Deze twee fundamentele stromingen zijn niet nieuw in de geschiedenis van religie, zoals blijkt van zelfs maar een oppervlakkige kennis van aan de ene kant de doelen van magische systemen en aan de andere kant de ascetische wereld-verwerpende morele regel van het middeleeuwse katholicisme of, een variant ervan, het 17e-eeuwse calvinisme. Beide stromingen kunnen gevonden worden in het tegenwoordige algemene christendom, hoewel wereld-verwerping later plaats gemaakt heeft voor een sterkere stroom van een wereld-bevestigende sfeer. Ondanks oriënteringen die ze soms delen met de gevestigde religie, hebben bewegingen van beide richtingen in recente decennia te maken gehad met tegenstand, vijandigheid, kwelling en zelfs vervolging. Omdat ze in het ene geval zo sterk afwijken qua onder andere organisationele kwesties, monotheïstische overtuigingen en de aard van vereringspraktijken, worden ze er al snel van beschuldigd dat ze helemaal niet religieus zijn; in het andere geval worden ze, omdat hun religie aanhangers ertoe overhaalt zich terug te trekken uit gewone seculiere zaken of zich met esoterisch mysticisme bezig te gaan houden, gezien als vijanden van de samenleving.
