I.I. Wat bedoelen we met Religie?
Deze beoordeling vormt geen aanleiding tot een principiële discussie over de definitie van religie. We kunnen ondanks dat toch een bruikbaar uitgangspunt hebben en overeenstemmen over een minimum aantal kenmerken dat bij de meeste religies aanwezig is. Wij zijn ons bewust dat dit uitgangspunt vooralsnog de discussie over de definitie van religie, afkomstig van nieuwe vormen van religie, buiten beschouwing laat. Wij zijn het met Bryan Wilson eens dat religie het volgende inhoudt:
- Een natuurfilosofie waarin het universum een betekenis heeft die gerelateerd is aan een of meer bovennatuurlijke krachten. Het begrip mens overstijgt de grenzen van zijn aardse bestaan. Er is een vroeger en een hiernamaals. De eindigheid van de mens wordt niet erkend.
- Een moraal die haar oorsprong heeft in deze natuurfilosofie. Ze voorziet in voorschriften en richtlijnen die in overeenstemming zijn met de veronderstelde betekenis van het universum.
- Tools waarmee de mens in contact kan treden met het bovennatuurlijke: gebed, religieuze ceremonieën, meditatietechnieken.
- Een gemeenschap van volgelingen, hoe klein ook, die in staat is het geloof in stand te houden en te verspreiden en het profijt van verlossing kan bewerkstelligen.
Uitgaande van de combinatie van deze onderdelen, is het mogelijk religies te onderscheiden van:
(1) deïstische filosofieën, die wel in een natuurfilosofie en een betekenis van het bestaan voorzien, maar niet bedoeld zijn om een verband te leggen tussen de mens en het bovennatuurlijke;
(2) persoonsgebonden magie of uitstraling, gericht op het bereiken van resultaten als gevolg van zintuiglijke waarneming of bevinding door middel van empirische technieken;
(3) deïstische organisaties zoals de vrijmetselaars, die wel geloven in het bestaan van de Grote Architect van het Universum, maar wier ceremonieel niet gericht is op het uitdrukken van een relatie tussen Hem en de mens.
I.II. De Inhoud van Scientology
Scientology is een natuurfilosofie en heeft een antropologische zienswijze, ethiek, religieuze ceremoniën, een auditingmethode, een manier om het lichaam te zuiveren, trainingsmethoden en een communicatietheorie.
De Natuurfilosofie: Het Bovennatuurlijke in Scientology
De grondlegger, L. Ron Hubbard (1911–1986), hernieuwt het idee van het oorspronkelijke spirituele wezen. Hij beweert dat er voor het ontstaan van het universum al spirituele wezens bestonden, die hij thetans noemt. Dit waren onstoffelijke, lichaamloze wezens zonder wereldlijke beperkingen, die geen ruimte innamen, alwetend, almachtig, onvernietigbaar en onsterfelijk waren en in staat om van alles te creëren. Deze onstoffelijke spirituele wezens schiepen met het Opperwezen het universum. Door dat te doen, raakten ze gevangen in hun eigen val en raakten vast in hun eigen creatie (met name in het lichaam) of, anders gezegd, in Materie, Energie, Ruimte en Tijd (MERT, het fysische universum), waarbij ze zelfs vergaten dat ze de scheppers waren. Zo verloren zij hun almacht en alwetendheid en werden kwetsbare menselijke wezens. Sindsdien keren ze telkens weer terug in nieuwe levens, waarbij ze verschillende lichamen bewonen. Tegenwoordig zijn de thetans zich niet meer bewust van hun ware spirituele identiteit en geloven dat ze lichamen zijn. De mens heeft dan ook een spirituele oorsprong: hij bestaat uit een lichaam, een verstand en een thetan.
Dit is een gnostische versie van de val van de volmaakte mens in de onvolmaaktheid en een vervanging van de Griekse drama’s, waarin de goden tussenbeide komen in menselijke aangelegenheden en daarbij gevangen raken.
Een verlossing moet een einde maken aan de opeenvolging van levens. Scientology wil de mens weer zoveel mogelijk terugbrengen in de staat van oorspronkelijke thetan.
De Drijfveren en Ethiek
Scientology houdt zich bezig met de drijvende kracht van het universum en de betekenis van het bestaan.
Het universum stoelt op een dynamische impuls die de basis vormt voor de drang tot voortbestaan, het oerprincipe van het bestaan. Deze drang verschilt van mens tot mens en van ras tot ras. Zij is afhankelijk van fysiologie, omgeving en ervaring. Ze beïnvloedt de vasthoudendheid van de mens ten opzichte van het leven en de werking van intelligentie, die beschouwd kan worden als de bekwaamheid van een individu, groep of ras, om problemen met betrekking tot voortbestaan op te lossen.
Scientology houdt zich bezig met de drijvende kracht van het universum en de betekenis van het bestaan.
De moraal van een persoon wordt gemeten aan de hand van zijn daden om het voortbestaan te bevorderen. Vanuit dat oogpunt bezien, is deugdzaamheid datgene wat opbouwend is, en ondeugdzaamheid datgene wat het voortbestaan in de weg staat. Het is duidelijk, dat de ethische waarden van Scientology niet bestaan uit zomaar een reeks aanbevelingen (het Bergson principe van gesloten moraal), maar het gevolg zijn van interpretatie van en opvattingen over de betekenis van het leven, die dienen als een persoonlijk kompas. Ze vormen een systeem van open moraal.
Net als andere spiritualistische groeperingen kent Scientology het begrip “zonde” niet. Wel is er sprake van fouten, die worden beschouwd als destructieve handelingen tegen de mens, het gezin, de samenleving en God. Een van de doelstellingen van ethische normen is het kunnen opsporen en verhelpen van tekortkomingen.
De dynamische gedrevenheid wordt complexer naarmate het organisme complexer wordt. Bij een “normaal” mens (zonder geestelijke afwijkingen) kan deze dynamische gedrevenheid worden onderverdeeld in acht niveaus:
(1) De drijfveer van het Zelf is een dynamische drang om te overleven als individu, genoegen te beleven en pijn te vermijden. Hierbij gaat het om voedsel, kleding, wonen, persoonlijke ambities en andere algemene persoonlijke doelstellingen.
(2) De drijfveer van het seksuele leven reguleert de voortplanting.
(3) De groepsdrijfveer bepaalt het maatschappelijk leven. Deze drijfveer stimuleert het gedrag dat is gericht op het voortbestaan van de groep waar iemand deel van uitmaakt.
(4) De drijfveer van de mensheid omvat het voortbestaan van de soort.
(5) De drijfveer van het leven beweegt iemand ertoe zich in te zetten voor het leven zelf – namelijk alle levende wezens, met inbegrip van planten en dieren.
(6) De drijfveer van het fysieke universum is de persoonlijke drang om de voortbestaanskansen van materie, energie, ruimte en tijd te vergroten.
(7) De drijfveer van het denken is de persoonlijke drang om te overleven als denken en spirituele wezens.
(8) De drijfveer van universeel denken is de drang om voort te bestaan als schepper of het Opperwezen.
De eerste vier drijfveren houden verband met Dianetics. De andere, die in het begin van de jaren 50 werden toegevoegd zijn metafysische van aard en maken deel uit van Scientology (vgl. de hierna verklaarde verschillen).
Van de aanhanger wordt verwacht dat hij een staat van harmonie met alle drijfveren bereikt. Door zelfonderzoek aan de hand van controlelijsten kan hij zijn eigen status ten opzichte van elke drijfveer inventariseren. Met hulp van een geestelijke zoekt hij vervolgens naar manieren om onvolkomenheden te verhelpen.
De Antropologie van Scientology
De leer van L. Ron Hubbard omvat ook de opvatting dat bij de individuele persoon lichaam en verstand nauw met elkaar samenhangen.
Zich baserend op zijn onderzoek naar het verstand en de menselijke aard, schreef L. Ron Hubbard in 1950 Dianetics: The Modern Science of Mental Health (Dianetics: De Leidraad voor het Menselijk Verstand). Het boek werd direct een bestseller en resulteerde in de oprichting van Dianetics organisaties. Destijds hield Dianetics zich uitsluitend bezig met het verstand als instrument om iemands geestelijke trauma’s te verlichten of te verhelpen. Hubbard zette zijn onderzoek echter voort en betrad in het begin van de jaren 50 het gebied van het spirituele wezen met zijn ontdekking dat de mens een onsterfelijk spiritueel wezen is dat al een ontelbaar aantal levens achter de rug heeft en boven de fysieke dimensie uitstijgt. De eerste Scientology kerk werd in 1954 opgericht.
Hubbard zette zijn onderzoek echter voort en betrad in het begin van de jaren 50 het gebied van het spirituele wezen met zijn ontdekking dat de mens een onsterfelijk spiritueel wezen is dat al een ontelbaar aantal levens achter de rug heeft en boven de fysieke dimensie uitstijgt.
Bij Scientology wordt het verstand min of meer vergeleken met een computer met twee geheugens: het analytische en het reactieve verstand.
Het eerstgenoemde vertegenwoordigt intelligentie, een volmaakt verstandelijk vermogen dat verondersteld wordt te fungeren als centrum van iemands bewustzijn (het “Ik” of de basispersoonlijkheid). Deze analysator komt overeen met een computer die werkt op basis van waarnemingen (prikkels van buitenaf), de verbeelding en herinneringen die in het standaardgeheugen zijn opgeslagen. Dit geheugen wordt, vanaf de geboorte tot de dood, ongeacht of iemand wakker is of slaapt, door de verschillende zintuigen gevoed met informatie, die in haar geheel in chronologische volgorde wordt opgeslagen in verschillende bestanden (auditief, visueel, tastbaar, enz.) die deze informatie ter beschikking houden van het analytische verstand. Dit verstand denkt voortdurend. Het ontvangt onafgebroken informatie over opgeslagen feiten en beelden, die het beoordeelt en vergelijkt, teneinde de juiste antwoorden te vinden op de problemen waarvoor iemand zich ziet gesteld. Voor het uitvoeren van routinehandelingen, zoals lopen, typen, enz., heeft het, om niet voortdurend dezelfde informatie te hoeven verstrekken, een aantal permanente geheugencircuits gecreëerd, die rechtstreeks worden aangesproken en deze functies reguleren. In principe is het analytische verstand een soort rationele, foutloos werkende computer, die geen psychische of psychosomatische stoornissen veroorzaakt.
Afwijkend gedrag wordt veroorzaakt door het reactieve verstand, dat uit een verzameling engrammen bestaat. Engrammen zijn niet hetzelfde als herinneringen. Ze zijn volledige registraties, tot in het kleinste detail, van alle gewaarwordingen die iemand heeft ontvangen tijdens momenten van pijn en gehele of gedeeltelijke bewusteloosheid, zoals bij flauwvallen of anesthesie.
A. Auditing
Het voornaamste religieuze gebruik van Scientology staat bekend als auditing. Auditing is voor scientologen een methodische spiritueel te bewandelen weg. Wat is het?
Auditing stelt iemand in staat zich alle gebeurtenissen in zijn leven – en die in zijn vorige levens – weer voor de geest te halen. De belangrijkste daarvan zijn de traumatiserende gebeurtenissen die een bepaalde hoeveelheid energie hebben vastgehouden die, door het activiteitsmechanisme en het denkvermogen te blokkeren, het handelend vermogen reduceren. Het weer in herinnering roepen van deze gebeurtenissen en het opnieuw doorleven ervan maakt, door ze tot uiting brengen, de aan die gebeurtenissen gekoppelde energie vrij, die zo weer ter beschikking komt. Dit geeft een gevoel van welbevinden. Daarnaast worden gebeurtenissen uit het verleden gezien als bronnen van lichamelijke ziekten of geestesziekten. Doordat de persoon die auditing ondergaat zich deze gebeurtenissen herinnert en ze zodoende kan verwerken, worden ze verondersteld te worden uitgewist. Iemand die pijn lijdt, kan zich tijdens auditing bijvoorbeeld herinneren dat hij in een vorig leven gewurgd werd. Door deze traumatische gebeurtenis te herbeleven, bevrijdt hij zich van de pijn die aan die gebeurtenis in het verleden verbonden is. Dit doet denken aan het in het leven roepen van een persoonlijke legende zoals in de sjamaanse geneeswijze, die Levi-Strauss beschrijft in zijn boek Antropologie structurale.
Volgens de terminologie van Hubbard gebruikt auditing het vermogen van het analytische verstand om de schadelijke engrammen uit het reactieve verstand te verwijderen, die het vermogen belemmeren om de krachten van de geïncarneerde thetan te herstellen.
Auditingprocedures bewerkstelligen twee dingen: (1) door het verleden te onderzoeken wordt de ingewijde snel duidelijk dat hij een almachtig, geïncarneerd spiritueel wezen is, dat beperkt wordt door zijn menselijke vorm; (2) het verwijderen van engrammen leidt tot de staat van “Clear”.
De verwijdering van engrammen helpt het spirituele wezen zich te herstellen. Dit blijkt uit een toenemende levenskracht, een groter voortbestaansvermogen, een gevoel van kracht en verbeterde bekwaamheden die op een toonschaal kunnen worden gemeten.
Voor scientologen is auditing een vorm van pastorale counseling. Bryan Wilson deelt dit standpunt (in “Scientology”, 1994) in zijn overweging dat Scientology de systematisering van de relaties met spiritualiteit bewijst, een gedachte die men ook bij het “methodisme” vindt. Naar onze opvatting is het een vorm van rationalisering van religieus leven.
Voor scientologen is auditing vooral een spiritueel avontuur, dat toegang geeft tot het spirituele, onsterfelijke deel van de mens, zoals dit het geval is in oosterse religies.
Door auditing wordt de mens zich bewuster van zijn spiritualiteit en relatie met het Opperwezen.
Door auditing wordt de thetan zeker van zijn onsterfelijkheid en wordt het voor hem mogelijk spiritueel te groeien. Door auditing wordt de mens zich bewuster van zijn spiritualiteit en relatie met het Opperwezen. Auditing stelt de mens ook in staat om over alle acht drijfveren inzichtelijker en bekwamer te worden.
Sommigen vergelijken Scientology geringschattend met een vorm van psychotherapie. Maar de methodes en rituelen lijken niet op elkaar en beide streven een totaal verschillend doel na: psychotherapie heeft te maken met het verstand; het doel van Scientology is daarentegen de verlossing van het spirituele wezen. 1) De persoon die auditing ondergaat, krijgt inzicht in de dichotomie van de mens en leert, door het ontdekken van eerdere levens, de bestendigheid kennen van een en hetzelfde uitgangspunt door alle levens heen; 2) Bovendien richt Scientology zich op de thetan. Door de thetan te bevrijden van de last van mentale en stoffelijke materie, wordt deze zich bewust van zijn oorspronkelijke kracht; de persoon die de thetan vertegenwoordigt wordt dan “levend bevrijd” (jivan mukti).
B. Religieuze Training
Het andere van de twee belangrijkste religieuze gebruiken van Scientology wordt training genoemd. Hierbij gaat het om intensieve bestudering van de Scientology geschriften, zowel om tot een staat van spirituele verlichting te komen als voor de opleiding tot Scientology geestelijke.
Scientologen zijn van mening dat zij hun spirituele bewustzijn in alle levensomstandigheden moeten benutten. Hun weg erheen vinden ze door bestudering van de Scientology geschriften. Dit komt overeen met de studie naar de staat van verlichting die in andere religies ook wordt gevonden, zoals de studie van de Talmoed bij het joodse geloof, de studie van de leer van Boeddha en de studie van esoterische geschriften. Bovendien, zeggen zij, horen auditing en training bij elkaar. Iemand moet tegelijkertijd zijn bekwaamheden, zijn verantwoordelijkheden en zijn kennis op een hoger niveau brengen. Zo ontdekt men dat men niet alleen beschikt over de kracht van de geïncarneerde thetan, maar dat men bovendien kan communiceren met andere spirituele wezens. Tijdens de training leren scientologen bijvoorbeeld ook hoe men moet “auditeren” en hierdoor inzicht krijgen hoe dit proces van vergeestelijking bij anderen verloopt, en hoe om te gaan met hun verantwoordelijkheden als gelovige.
C. Ceremoniën
De Scientology Kerk kent een aantal religieuze gebruiken die van oudsher ook in andere belangrijke religies worden gevonden, zoals naamgevingsceremoniën, zondagsdiensten, huwelijksvoltrekkingen en begrafenisplechtigheden.
D. Organisatie
De Scientology Kerk heeft een uitgebreide organisatiestructuur die kenmerkend is voor de moderne beschaving en omvat een groot aantal organisaties. Elke religie ontleent haar organisatorische opzet aan het tijdperk waarin zij is ontstaan. Nog niet zo lang geleden werd de organisatie van de jehova’s getuigen opgezet volgens de geldende maatstaven van het industriële tijdperk, terwijl Scientology de postindustriële organisatiestructuur heeft overgenomen.
Het doel van de organisatie is het verkondigen en verspreiden van het profijt van verlossing. Ze fungeert om voor internationale groei te zorgen.
E. Pastorale Counseling
Scientology beschikt over een korps gewijde geestelijken die de ceremoniën uitvoeren en auditing verzorgen.
