Gezien de toegenomen druk om verandering in de moderne samenleving zou het verrassend zijn als enige belangrijke sociale instantie immuun was gebleken voor de gevolgen van dit proces. Hoewel stevig verankerd in het vrijwillige gebied van sociale activiteiten, heeft religie hier zeker op gereageerd, door in steeds meer verschillende vormen op te komen en met het veranderen van ideeën. Naarmate de bevolking van de westerse wereld in het algemeen beter opgeleid was, hebben moderne religies geprobeerd de concrete aspecten van de letterlijke historische perioden minder te benadrukken en als ze het überhaupt al deden, deden ze dat als poëtische of symbolische metaforen. Zelfs binnen de orthodoxe christelijke tradities is een afnemende nadruk op doctrines betreffende God, de schepping, zonde, incarnatie, verlossing of verdoemenis, en een grotere nadruk op een heleboel verschillende zaken. Op praktisch niveau en vooral in de belangrijkere christelijke gezindten zijn deze onderwerpen verankerd in de groei van de pastorale zorg die zich vanaf het midden van de 19e eeuw heeft ontwikkeld en nu tot uiting komt in veel nieuwe vormen van gespecialiseerde pastorale zorg. Industrieel kapelaanschap (met inbegrip van de opgeheven werknemer-priester beweging); zorg in ziekenhuizen en gevangenissen; gespecialiseerde counseling bij huwelijksproblemen; christelijke therapie en genezing; rehabilitatie bij drugs- en alcoholverslaving; seksuele problemen; en houdingen ten opzichte van werk, zijn allemaal dagelijkse aanwijzingen van de verschillende praktische zorgen die hedendaagse religieuze en spirituele inspanningen stimuleren. Op het theoretischer niveau zijn deze aangevuld met een hernieuwde aanmoediging van een morele regel van persoonlijke verantwoordelijkheid; zorg voor sociale rechtvaardigheid; de zoektocht naar persoonlijke voldoening en kracht; en de toepassing van religie als een bron van positief denken.
Deze nieuwe oriëntaties zijn uitgedrukt in zowel orthodoxe als afwijkende vormen binnen het christendom; in de westerse samenleving heeft echter ook de vermenging van niet alleen sommige van de belangrijke oosterse geloven, aanvankelijk grotendeels door immigranten, plaatsgevonden maar ook van bewegingen die van die religies waren afgeleid, waarvan sommige qua vorm en wijze van uitdrukken speciaal waren aangepast om de westerse achterban aan te spreken. Daarnaast zijn er bewegingen die drijven op beweerd oud heidendom; andere die een beroep doen op een selectieve reeks mystieke tradities als de bronnen van inspiratie waar ze op drijven. Nog andere bewegingen proberen de praktijk van occulte kunsten te laten herleven en te verspreiden. Aan deze variëteit moeten de nieuwe religies worden toegevoegd die iets van de wetenschappelijke oriëntatie van de hedendaagse samenleving delen en die hun wetenschap gebruiken voor doeleinden die alleen maar als spiritueel beschreven kunnen worden. Op de achtergrond zijn ook de traditionelere christelijke sekten, waarvan enkele onder orthodoxe christenen ooit tot bezorgdheid leidden en af toe tot vijandigheid van de autoriteiten, maar die tegenwoordig steeds meer, en noodzakelijkerwijs, getolereerd en geaccepteerd worden als deel van het religieuze mozaïek van de hedendaagse samenleving. Het feit, dat ze niet langer zo sterk het middelpunt van aandacht of bezorgdheid zijn, geeft weer dat ze in de context van de hedendaagse religieuze diversiteit niet langer zo vreemd of zo afwijkend lijken als ze ooit deden.
